IN TONAJLE / ESTE DÍA / 267
In tonajle
niknekisia nitlachas nikoxtok ipan se kojtsintle uan noyej pitsauak
niknekisia nikinajuachtsotsolos noche aokoxalimej
nikakis kenejke yolik nomakaua achipinalistle ipan se okualkan
nikitas kenejke tonalmeyotsitsintin yolik kuastiuej on ajuaxtle
nikinpetlauas nomastlakapaluan ikuatipan neyajmankayotl
ninejnemis ikuatipan tepemej niman kalpantin kan sa xinej balas
nikxotlaltis se velita inkuatipan on kokonej uan kinajmanchiua kanon chantiskej
nikintlajtlatas niman nikinuejuetskilis on tlakamej uan xtetlakaitaj niman tlaxtekinej
inka ninokayauas on tlakamej uan kechka ueye tonajle xkauaj televisión nin incelular
nitlachas amo nitlauanke niman nitsajtsis chikauak kampa tochikaualis xtouaxka
kampa kuak tajuamej xetinemiyaj ochantik toueyenantsin uan komalnemakaya
ochantik se totataj uan techtlakanonotsaya ika se cinturón
se totioj tlauanke niman pokine uan xkaman otechkauilej no ijkon matikchiuakan
In tonajle
nikneke oksejpa nikintlachaltis noche noneluayouan
ninomaxtis noche tlin kichiua se kojyo niman tsikatsitsintin
niueles nitlajtlajtos ika tetlajkauiliomej niman kiyajtsintle
nias niman oksejpa niuajlas ipan in xkuajle kauitl kan nichantitok
nikinyolitis yankuikej ijtotijkej niman xochiyektin uetskaliomej
nikinnakasuejuelos tokniuan uan nakastapaltikej
niman inmixpan niktlikuiltis se ueye tlitl
kampa melauak xkitaj tlinon nochijtok ipan ojtle
nikinmakauas yeualchichimej para makinkuakan noche tlakajkayajkej
nikintlapos kuentin kampa kokonej ueliskej kintokaskej papalomej
niman kampa tokojkoluan ueliskej kitlapaluiskej tlinon okichijkej
Ninokuikatis ika yankuikej tlakuikaltin uan sa tsopelikej itlajtoluan
niman kuajle nikimijtsomas totlanemililuan imixpan noche tokniuan
Este día
quisiera amanecer sobre la rama más delgada de un árbol
desnudar el rocío pegada en cada hoja de ocote
grabar el sonido de la gota a la hora de despejarse
mirar como los rayos del sol devoran la humedad cada mañana
extender mis alas encima de la tristeza
caminar sobre cerros y pueblos enfermos de las balas
prender una vela en la cabeza de cada niño
mirar y reírme de los hombres injustos y corruptos
burlarme de aquellos que viven de la televisión y los celulares
amanecer sobrio para decir que la vida no nos pertenece
porque antes que nosotros vivió la abuela vendedora de comales
el buen padre educador con un cinturón en la mano
el tío ebrio y mariguano que prohibió todos los vicios
Este día
quiero revivir mis raíces en el pasado
recobrar las enseñanzas del bosque y las hormigas
poder comunicarme a través de los ecos y la lluvia
regresar al presente para desafiar la violencia
crear danzas nuevas y risas sinceras
perforar el oído de los sordos
prender fuego en los ojos de tantos hermanos
que ignoran su cotidianidad tan violenta
desatar a los perros nocturnos para que se coman a los políticos
abrir surcos donde los niños puedan sembrar mariposas
y los abuelos pintar sus andanzas de buen hombre
Cantar canciones con miel en las letras
y zurcir los pensamientos frente a los ojos de todos